กระทรวงสาธารณสุข ประกาศความสำเร็จการปรับเปลี่ยนวัคซีนโปลิโอของประเทศไทย ในปี 2559 ตามเป้าหมายองค์การอนามัย โดยให้วัคซีนชนิดหยอด (OPV) 2 สายพันธุ์ คือเซบิน 1 และ 3 ร่วมกับวัคซีนชนิดฉีด (IPV) แก่เด็กไทยตามช่วงวัย พร้อมเก็บวัคซีนเก่าชนิดหยอด 3 สายพันธุ์ทั้งหมดเผาทำลายรวม 1.95 ล้านโด๊ส เพื่อกำจัดไวรัสโปลิโอสายพันธุ์วัคซีนชนิดที่ 2 ให้หมดไปจากประเทศ

วันนี้ (13 พฤษภาคม 2559) ที่กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข นายแพทย์โสภณ เมฆธน ปลัดกระทรวงสาธารณสุข พร้อมด้วยนายแพทย์อำนวย กาจีนะ อธิบดีกรมควบคุมโรค นพ.ริชาร์ด บราวน์ (Dr.Richard Brown) ผู้แทนสำนักงานองค์การอนามัยโลกประจำประเทศไทย และนายชวินทร์ ศิรินาค ผู้อำนวยการสำนักอนามัย กทม. ร่วมแถลงข่าว “ความสำเร็จการปรับเปลี่ยนวัคซีนโปลิโอของประเทศไทย” ซึ่งเปลี่ยนจากวัคซีนโปลิโอชนิดหยอด 3 สายพันธุ์เป็นวัคซีนโปลิโอชนิดหยอด 2 สายพันธุ์ร่วมกับวัคซีนโปลิโอชนิดฉีด

นายแพทย์โสภณ เมฆธน ปลัดกระทรวงสาธารณสุข กล่าวว่า ประเทศไทยได้ร่วมกับนานาประเทศทั่วโลกกวาดล้างโรคโปลิโอซึ่งเป็นโรคติดต่อที่ทำให้เด็กเสียชีวิต หรือเกิดความพิการของร่างกายมาตั้งแต่ พ.ศ.2531 โดยรณรงค์ให้วัคซีนป้องกันโรคโปลิโอชนิดหยอด รวม 3 สายพันธุ์ คือเซบิน 1, 2 และ 3 ฟรีแก่เด็กทุกคนตามช่วงวัย ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากผู้นำประเทศ หน่วยงานทั้งภาครัฐ เอกชน จนประสบความสำเร็จพบผู้ป่วยรายสุดท้ายในเดือนเมษายน 2540 ทำให้ไทยปลอดโรคโปลิโอมานานกว่า 19 ปี และได้ดำเนินการตามแผนยุทธศาสตร์ตามนโยบายฉากสุดท้ายของการกวาดล้างโปลิโอ พ.ศ. 2556-2561 ขององค์การอนามัยโลก ในการกวาดล้างโรคโปลิโอให้หมดไปจากโลกภายใน ปี 2561 ซึ่งกำหนดเป้าหมายปี 2558 - 2559 ทุกประเทศกำจัดไวรัสโปลิโอสายพันธุ์วัคซีนชนิดที่ 2 เป็นลำดับแรก เนื่องจากพบว่ามีโอกาสเกิดการกลายพันธุ์สูงกว่าสายพันธุ์อื่นๆ อีกทั้งไม่พบผู้ป่วยจากเชื้อไวรัสโปลิโอตามธรรมชาติชนิดที่ 2 มาตั้งแต่ปี 2542 เหลือเพียงเชื้อไวรัสที่อยู่ในวัคซีนเท่านั้น จึงไม่มีความจำเป็นต้องใช้วัคซีนที่มีเชื้อไวรัสโปลิโอชนิดที่ 2 เป็นส่วนประกอบอีกต่อไป

นายแพทย์โสภณกล่าวต่อว่า กระทรวงสาธารณสุข ได้ปรับเปลี่ยนการให้วัคซีนโปลิโอของประเทศไทยแบบใหม่ เป็นการฉีดวัคซีนโปลิโอชนิดเชื้อตาย (IPV) ร่วมกับหยอดวัคซีนโปลิโอชนิดเชื้อเป็น (OPV) 2 สายพันธุ์ คือสายพันธุ์เซบิน 1 และ 3 เพื่อสร้างภูมิคุ้มกันต่อไวรัสโปลิโอทั้ง 3 ชนิด ทดแทนการให้วัคซีนเดิมซึ่งเป็นชนิดหยอดรวม 3 สายพันธุ์ เพื่อให้ประเทศไทยไม่มีเชื้อโปลิโอสายพันธุ์วัคซีนชนิดที่ 2 หลงเหลืออยู่ ดำเนินการเสร็จสิ้นภายในระยะเวลาที่องค์การอนามัยโลกกำหนด ซึ่งความสำเร็จในครั้งนี้ มาจากความร่วมมือและการสนับสนุนจากผู้นำประเทศ สถาบัน องค์กร หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง สถานบริการทุกแห่ง ทั้งภาครัฐและเอกชน อาสาสมัครและประชาชนไทย การดำเนินการของไทยในครั้งนี้ ถือเป็นส่วนหนึ่งที่ช่วยโลกให้กวาดล้างโปลิโอสำเร็จในอนาคต

ด้านนายแพทย์อำนวย กาจีนะ อธิบดีกรมควบคุมโรค กล่าวว่า ในการปรับเปลี่ยนวัคซีนโปลิโอของไทย ได้ให้สถานบริการเริ่มให้วัคซีนโปลิโอชนิดฉีด ร่วมกับวัคซีนโปลิโอชนิดหยอด 3 สายพันธุ์ ตั้งแต่วันที่ 1 ธันวาคม 2558 เพื่อให้ประชาชนมีภูมิคุ้มกันต่อไวรัสโปลิโอทั้ง 3 ชนิด ขณะเดียวกันได้เรียกเก็บวัคซีนโปลิโอเก่าชนิดหยอดที่มี 3 สายพันธุ์ จากหน่วยบริการภาครัฐและเอกชน 76 จังหวัดทั่วประเทศและกทม. กลับมาเผาทำลายทั้งหมด รวม 1,950,425 โด๊ส เสร็จสิ้นเมื่อวันที่ 28 เมษายน 2559 ที่ผ่านมา จากนั้นตั้งแต่วันที่ 29 เมษายน 2559 ได้ใช้วัคซีน ชนิดหยอดที่มี 2 สายพันธุ์ คือสายพันธุ์เซบิน 1 และ 3 แทนการใช้วัคซีนโปลิโอแบบหยอด 3 สายพันธุ์ร่วมกับวัคซีนโปลิโอชนิดฉีด พร้อมทั้งสุ่มประเมินสถานบริการและคลังวัคซีนทุกแห่ง จนมั่นใจว่าไม่มีวัคซีนโปลิโอชนิดหยอด 3 สายพันธุ์ที่มีเชื้อไวรัสโปลิโอชนิดที่ 2 หลงเหลืออยู่ในระบบบริการสาธารณสุขไทยแล้ว

ทั้งนี้ สถานการณ์โรคโปลิโอในระดับนานาชาติมีแนวโน้มดีขึ้นมาก จากการที่นานาประเทศร่วมมือกันกวาดล้างโรคโปลิโอ พบผู้ป่วยที่ติดเชื้อโปลิโอตามธรรมชาติจำนวนลดลงกว่าในอดีตมาก ในปี 2559 มีผู้ป่วยโปลิโอจากเชื้อโปลิโอตามธรรมชาติซึ่งเป็นสายพันธุ์ที่ 1 เพียง 12 ราย ใน 2 ประเทศ คือ ประเทศปากีสถาน และอัฟกานิสถาน แต่กลับพบผู้ป่วยโปลิโอจากการกลายพันธุ์ของเชื้อที่อยู่ในวัคซีนโปลิโอชนิดกิน โดยเฉพาะในพื้นที่ที่มีความครอบคลุมการได้รับวัคซีนต่ำกว่าร้อยละ 40 ส่วนใหญ่เป็นการกลายพันธุ์ของเชื้อโปลิโอสายพันธุ์วัคซีนชนิดที่ 2 ทั้งที่ไม่พบผู้ป่วยโปลิโอจากเชื้อไวรัสโปลิโอตามธรรมชาติชนิดที่ 2 มาตั้งแต่ปี 2542 และไม่พบสายพันธุ์ที่ 3 ตั้งแต่ปี 2555

ด้านนายแพทย์ริชาร์ด บราวน์ ผู้แทนสำนักงานองค์การอนามัยโลกประจำประเทศไทย ให้ความเห็นว่า การดำเนินการปรับเปลี่ยนการใช้วัคซีนโปลิโอในครั้งนี้ นับเป็นก้าวย่างที่สำคัญในความพยายามของนานาประเทศทั่วโลกที่จะกวาดล้างเชื้อไวรัสโปลิโอให้หมดไป ในช่วงเวลาอันสำคัญนี้ องค์การอนามัยโลกได้ให้การสนับสนุนด้านต่างๆแก่ประเทศสมาชิก และได้ส่งผู้เชี่ยวชาญด้านการป้องกันควบคุมโรคโปลิโอ มาสังเกตการณ์วิธีการปรับเปลี่ยนวัคซีนโปลิโอของประเทศไทย ซึ่งพบว่าประเทศไทยสามารถดำเนินงานได้อย่างดีเยี่ยม เป็นไปตามหลักเกณฑ์และกรอบเวลาที่องค์การอนามัยโลกกำหนดไว้