นับถึงปัจจุบันประเทศไทยดำเนินการเกี่ยวกับการจัดและส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยกว่า 80 ปีมาแล้ว ในสมัยของพลตรี พระยาพหลพลพยุหเสนา นายกรัฐมนตรี ผู้วางนโยบายจัดการศึกษาผู้ใหญ่ และแถลงนโยบายต่อสภาผู้แทนราษฎร และได้จัดตั้งคณะกรรมการพิจารณาเรื่อง การจัดแนวการศึกษาผู้ใหญ่ โดยวางโครงการดำเนินให้มีแบบแผนที่ดีและได้มอบให้รัฐบาลจัดดำเนินการ เมื่อวันที่ 28 ธันวาคม 2480 ซึ่งถือเป็นครั้งแรกที่ประเทศไทยมีระบบการศึกษาที่เอื้อต่อโอกาสทางการศึกษาของผู้ด้อย พลาด และขาดโอกาสทางการศึกษา ในเวลาต่อมาได้มีการจัดตั้งกองการศึกษาผู้ใหญ่ในสำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ (6 สิงหาคม 2483) เพื่อให้ผู้ใหญ่ที่ไม่รู้หนังสือได้รับการศึกษาจนอ่านออกเขียนได้ ซึ่งส่งผลถึงการพัฒนาประเทศไทยส่วนรวม
          จากภารกิจต่อเนื่องมาจากกองการศึกษาผู้ใหญ่ข้างต้น พัฒนาการเป็นกรมการศึกษานอกโรงเรียน เมื่อปี 2522 และถูกปรับลดโครงสร้างเป็นสำนักบริหารงานการศึกษานอกโรงเรียน เมื่อปี 2546 ก่อนที่จะมีการประกาศใช้ พ.ร.บ.ส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย พ.ศ.2551 ซึ่งมีผลบังคับใช้เมื่อวันที่ 4 มีนาคม 2551 ซึ่งเป็นระยะเวลา 12 ปีเต็ม ในชื่อของสำนักงาน กศน. สังกัดสำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ ในแต่ละช่วงเวลามีการเปลี่ยนแปลง ปรับบทบาท เพื่อให้สอดคล้อง เหมาะสมกับบริบททางสังคมที่เปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็ว โดยจัดและส่งเสริมการศึกษาให้ผู้ที่ยังเรียนไม่จบการศึกษาขั้นพื้นฐาน ได้ศึกษาต่อตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบ ระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ.2551 ระดับประถมศึกษา มัธยมศึกษาตอนต้น และมัธยมศึกษาตอนปลาย ในรูปแบบพบกลุ่ม และทางไกล การเรียนรูปแบบนี้รัฐบาลสนับสนุนงบประมาณรายหัว ไม่มีค่าใช้จ่ายในการลงทะเบียน นอกจากนี้ ยังมีการประเมินเทียบระดับการศึกษา ซึ่งเป็นช่องทางสำหรับกลุ่มเป้าหมายที่มีความพร้อมในเชิงวิชาการ และอาชีพ รูปแบบนี้มีค่าลงทะเบียนระดับละ 3,000 บาท
          นอกจากนี้ สำนักงาน กศน. มีห้องสมุดประชาชนจังหวัด ห้องสมุดประชาชนอำเภอ ห้องสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี”  ตลอดจนที่อ่านหนังสือชุมชน กระจายอยู่ทั่วประเทศ เพื่อให้บริการหนังสือ สื่อ และกิจกรรมส่งเสริมการอ่านและกิจกรรมส่งเสริมการเรียนรู้ตามอัธยาศัย ซึ่งประชาชนทุกคนสามารถเข้าใช้บริการได้ตามความสนใจและความต้องการ นอกจากนี้ยังมีศูนย์วิทยาศาสตร์เพื่อการศึกษา อีก 20 แห่งทั่วประเทศ มีสถานีโทรทัศน์เพื่อการศึกษากระทรวงศึกษาธิการ ETV ที่เผยแพร่รายการส่งเสริมการเรียนรู้ผ่านระบบดาวเทียมให้แก่ผู้สนใจได้เรียนรู้ตามอัธยาศัย การฝึกทักษะอาชีพ และการพัฒนาอาชีพ หลักสูตรระยะสั้น
          ดร.ดิศกุล เกษมสวัสดิ์ เลขาธิการ กศน. กล่าวว่า วันที่ 4 มีนาคม 2563 สำนักงาน กศน.ได้จัดงานวันคล้ายวันสถาปนาสำนักงาน กศน. ขึ้น ที่อาคารสำนักงาน กศน. ชั้น 6 เพื่อระลึกถึงผู้มีคุณูปการของ กศน. แม้ในห้วงที่ผ่านมา สำนักงาน กศน. จะมีทั้งการเกิดขึ้น ตั้งอยู่และดับไป ล้มลุกคลุกคลานในบางช่วง แต่เราก็ได้พัฒนาองค์กรของเราให้มีความมั่นคง ต่อเนื่อง ยั่งยืนมาได้ถึงวันนี้ สำหรับทิศทางของสำนักงาน กศน.ต่อจากนี้ เราต้องเปลี่ยนแปลงสู่โลกออนไลน์อย่างเต็มตัว จัดการศึกษาที่ครอบคลุม ก้าวหน้า และสร้างสรรค์ภายใต้กระแสการเปลี่ยนแปลงรุนแรงในศตวรรษที่ 21 การจัดการเรียนรู้จะต้องเข้าถึงประชาชนทุกช่วงวัย กศน.เรามีบริการทางการศึกษาที่ครอบคลุม มีการบริการ และการอำนวยความสะดวกเพื่อส่งเสริมการศึกษา และการเรียนรู้ตลอดชีวิต
          แม้ว่าจำนวนประชากรทั้งประเทศอยู่ในระดับเกือบ 70 ล้านคน ทว่าสัดส่วนของวัยประชากรค่อนไปทางวัยผู้ใหญ่ไปจนถึงวัยสูงอายุ ด้วยอัตราการเกิดที่ต่ำลงในทุกปี ส่งผลให้แต่ละปีมีเด็กและเยาวชนน้อยลง หน่วยงานทางการศึกษาที่ดูแลการศึกษาของเด็กและเยาวชน ที่เคยมีเป็นจำนวนมาก ต้องปรับตัว ในขณะที่สังคมสูงวัยแบบสมบูรณ์แบบกำลังย่างก้าวคืบคลานเข้ามาประชิดตัวประชาชนคนไทยอย่างรวดเร็ว
          การจัดการศึกษาจึงต้องหันกลับไปมองคนส่วนใหญ่ของประเทศให้มากขึ้น ภายใต้วิสัยทัศน์ “คนไทยได้รับโอกาสการศึกษาและการเรียนรู้ตลอดชีวิตอย่างมีคุณภาพ สามารถดำรงชีวิตที่เหมาะสมกับช่วงวัย สอดคล้องกับหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และมีทักษะที่จำเป็นในโลกศตวรรษที่ 21